BONUS: Diagnostiek

De primaire focus van Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is het vergroten van de psychologische flexibiliteit, die weer onder te verdelen is in de zes ACT-processen: Acceptatie, Defusie, Zelf als Context, Hier en Nu, Waarden en Toegewijd Handelen. Gezien ACT niet zozeer gericht is op het reduceren van klachten, is de reguliere classificerende diagnostiek (DSM-5) dan ook minder informatief voor een ACT-behandeling. Het is echter wel van belang om relevante informatie te hebben verzameld, alvorens te starten met een ACT-behandeling. Bij de ACT-casusconceptualisatie wordt naast de persoonlijke obstakels ook de persoonlijke veerkracht van een cliënt in kaart gebracht. Ook is er aandacht voor betekenisverlening/zingeving.

In onderstaande masterclass worden er twee praktische tools aangereikt ter ondersteuning van de ACT-casusconceptualisatie. De eerste tool betreft de focused ACT-assessment: middels vier simpele vragen kan je de belangrijkste informatie voor de ACT-casusconceptualisatie verkrijgen. Deze vier vragen (inclusief verdiepingsvragen) zullen uitgebreid worden behandeld, waarna er een video-demonstratie zal plaatsvinden van een focused-assessment. Ter ondersteuning hebben ook een focused-assessment formulier beschikbaar gesteld. De tweede tool betreft de Flexibiliteits Index Test (FIT-60) – een gratis beschikbare zelfrapportage vragenlijst die de verschillende ACT-processen bij een cliënt in kaart kan brengen. Na een korte introductie van dit instrument, zal er door middel van een casus worden gedemonstreerd hoe de resultaten kunnen worden geïnterpreteerd en gebruikt kunnen worden voor de casusconceptualisatie. De FIT-60 is hier gratis te downloaden.

Hexaflex Analyse:
Tenslotte delen we graag een derde tool voor de ACT-casusconceptualisatie: de hexaflex analyse. De hexaflex-analyse betreft een klinisch interview waarmee je de zes ACT-processen in kaart brengt. We gaan dit doen op een dimensionele manier want een ACT-proces is niet aan- of afwezig maar iemand is meer of minder flexibel op dat vlak. Het hexaflex-formulier kan je helpen met het gestructureerd in kaart brengen van de verschillende ACT-processen. Ter ondersteuning van de Hexaflex-analyse geven we je per ACT-proces een aantal aandachtspunten waar je op kunt letten:

Acceptatie:
1. Wat zijn de emotionele controlestrategieën (controle, vermijding, afleiding), en in hoeverre worden deze ingezet?
2. In hoeverre is cliënt gefocust op zich goed proberen te voelen?
3. In hoeverre kan de cliënt reeds ruimte geven aan zijn vervelende ervaringen?

Defusie:
1. In hoeverre kan iemand zijn gedachten van afstand bekijken / uit zijn hoofd komen (versus piekeren)?
2. Kan iemand zijn gedachten observeren i.p.v. er automatisch op te reageren / analyseren.
3. Kan iemand vanuit werkbaarheid met zijn gedachten omgaan i.p.v. waarheid?

Zelf als Context:
1. Welke rollen dicht de cliënt zichzelf toe? In hoeverre is hij bewust van zijn constante zelf (ik ben)?
2. In hoeverre kan de cliënt flexibel omgaan met zijn zelfconcept (eigenschap als keuze i.p.v. eigenschap als automatisme)?
3. Hoe staat het met zelfcompassie?

Hier en Nu:
1. In hoeverre is er voldoende aandacht voor het hier en nu (i.p.v. focus op verleden en toekomst)
2. Is er aandacht voor alle aspecten van het hier en nu: binnen- & buitenwereld, alsook positieve en negatieve aspecten?
3. Handelt de cliënt regelmatig met aandacht of vooral vanuit de automatische piloot?

Waarden:
1. Heeft de cliënt zicht op wat echt belangrijk is voor hem / haar?
2. In hoeverre kan de cliënt contact maken met eigen wensen, behoeften en drijfveren?
3. Zijn de drijfveren van de cliënt intern of juist extern opgelegd (verwachtingen)?

Toegewijd Handelen:
1. Wordt er gehandeld vanuit waarden of vanuit andere drijfveren (v.b. angst, regels of zelfbeeld).
2. In hoeverre is iemand in staat om om te gaan met obstakels en te blijven investeren in de gekozen waarde?
3. In hoeverre kan iemand zijn handelen flexibel aanpassen als blijkt dat zijn acties niet het gewenste effect hebben?

Onderstaande video illustreert een hexaflex-analyse (19 minuten)